Máy thủy bình là thiết bị đo cao độ phổ biến trong trắc địa xây dựng. Dù là thiết bị đơn giản hơn so với máy toàn đạc, nhưng để đảm bảo kết quả đo chính xác tuyệt đối, người sử dụng phải nắm vững cách cân bằng máy thủy bình. Đây chính là bước quan trọng nhất trước khi đo và cũng là bước người mới thường làm sai.



1. Tại sao cần cân bằng máy thủy bình đúng cách?
Cân bằng máy thủy bình là thao tác điều chỉnh trục ngắm của máy nằm trong mặt phẳng ngang. Khi máy chưa cân bằng, bọt thủy chưa chuẩn, hay máy đặt lệch chân, kết quả đo sẽ sai lệch, dẫn đến:

• Sai lệch cao độ điểm đo
• Không thể tạo đường ngắm ngang hoàn hảo
• Đọc mia bị lệch vài mm đến vài cm
• Công trình bị sai cao độ trong thi công
• Truyền cao độ không khép kín

2. Cấu tạo liên quan đến việc cân bằng máy

Để thực hiện cân bằng máy hiệu quả, bạn cần nắm các bộ phận quan trọng:
Ốc cân bằng máy (ốc cân bằng chân)
Gồm 3 ốc dùng để điều chỉnh bọt thủy. Đây là thao tác chính để cân bằng.
Bọt thủy tròn
Giúp đặt máy vào trạng thái tương đối cân bằng trước khi ngắm.
Bọt thủy dài (nếu có)
Một số máy có bọt dài để chỉnh chính xác hơn.
Máy thủy bình tự cân bằng (Auto Level)
Bên trong có bộ bù tự động (compensator). Sau khi cân bằng tương đối, bộ bù này sẽ tự điều chỉnh chính xác đường ngắm ngang
3. Cách cân bằng máy thủy bình chính xác chi tiết từng bước:
Bước 1: Chọn vị trí đặt máy

• Chọn nơi bằng phẳng hoặc tương đối phẳng
• Tránh đặt gần hố sâu, nền đất sụt lún, hoặc vị trí có rung lắc
• Tránh ánh nắng chiếu trực tiếp vào ống kính gây loá

Mẹo: Đặt máy trên nền đất cứng để hạn chế thay đổi cao độ khi di chuyển.
Bước 2: Mở chân máy và điều chỉnh chiều cao

• Mở ba chân sao cho máy có chiều cao vừa phải, ngắm mia không bị vướng
• Điều chỉnh ba chân sao cho mặt đế chân máy gần ngang
• Nếu chân nào quá thấp, hãy kéo dài chân chứ không cố xoay ốc cân bằng

Bước 3: Gắn máy thủy bình lên chân máy

• Đặt máy lên đầu chân máy
• Siết nhẹ ốc cố định, không xiết quá chặt khi máy chưa cân bằng
• Xoay máy sao cho bọt thủy nằm trong vùng nhìn dễ quan sát

Bước 4: Cân máy bằng ốc cân chân 
Đây là bước quyết định độ chính xác và là trọng tâm của cách cân bằng máy thủy bình.
- Đặt bọt thủy song song với 2 ốc cân bằng

• Xoay máy sao cho bọt thủy nằm thẳng hàng với 2 ốc cân bằng (gọi là ốc A và B).
• Dùng 2 ốc này vặn cùng chiều hoặc ngược chiều để đưa bọt vào giữa.

Lưu ý:

• Vặn 2 ốc theo nguyên tắc “gần nhau thì cùng chiều – xa nhau thì ngược chiều”.
• Không chỉnh 1 ốc đơn lẻ, dễ lệch chuẩn.

Xoay máy 90°

• Xoay máy sao cho bọt thủy nằm theo hướng của ốc còn lại (ốc C).
• Dùng ốc C để chỉnh bọt vào giữa.

Kiểm tra lại bằng cách xoay 360°

• Xoay máy theo vòng tròn
• Nếu bọt vẫn nằm giữa, máy đã cân bằng chính xác
• Nếu lệch, lặp lại thao tác 4.1 và 4.2

4. Những lỗi thường gặp khi cân máy thủy bình và cách khắc phục

Cân không đúng thứ tự ốc

• Nhiều người mới cầm máy thường xoay lung tung cả 3 ốc, kết quả là bọt thủy “chạy loạn”.
• Khắc phục: Luôn cân bằng theo đúng cặp ốc và quy trình như hướng dẫn.

Chân máy không vững

• Gây sai số nghiêm trọng khi bọt thủy bị lệch do đất lún hoặc rung.
• Khắc phục: Nện chắc chân máy xuống đất, kiểm tra độ cứng nền.

Bọt thủy bị lệch chuẩn

• Nếu bọt thủy tròn bị lệch do va đập, bạn sẽ rất khó cân bằng máy.
• Khắc phục: Mang máy đi hiệu chuẩn tại đơn vị chuyên nghiệp.

Không kiểm tra lại sau khi quay máy
Đây là lỗi khá phổ biến. Bọt thủy luôn phải nằm giữa dù xoay máy 360°.
5. Kiểm tra độ chính xác sau khi cân máy (Quan trọng nhưng hay bị bỏ qua)
Dù đã cân bằng, bạn vẫn cần kiểm tra nhanh độ chính xác bằng một trong hai cách:
Kiểm tra nhanh bằng cách đọc mia hai lần

• Đặt mia cố định tại một vị trí
• Ngắm đọc
• Xoay máy 180° và đọc lại

Hai giá trị phải gần như giống nhau (khác ≤1–2 mm).
Kiểm tra bằng phương pháp 2 trạm (Two-peg test)
- Đây là cách chuẩn nhất để kiểm tra độ chính xác của trục ngắm và bộ bù.
- Nếu kết quả sai lệch lớn, cần mang máy đi kiểm định.
6. Mẹo giúp cân máy nhanh và chính xác cho người mới học trắc địa

• Luôn chỉnh bọt thủy tròn trước
• Không dùng lực quá mạnh khi xoay ốc cân bằng
• Khi gần đến vị trí giữa, hãy xoay chậm và nhẹ
• Đặt máy sao cho bọt thủy dễ quan sát nhất
• Học cách “cảm nhận” độ căng của ốc để không bị trượt
• Khi trời nắng gắt, ưu tiên đặt máy ở bóng râm giảm loá kính

7.Cân máy thủy bình bao lâu thì xong?

• Người mới: 1–3 phút.
• Kỹ thuật viên có kinh nghiệm: 15–30 giây.

⇒ Quan trọng nhất là đúng quy trình, không chạy theo tốc độ.

Công ty TNHH Đo Đạc-XD-TM Hà Nam Thành 
Chuyên cung cấp các thiết bị trắc địa chất lượng cao với dịch vụ hậu mãi tốt. 
Hotline: 0933 505 633 - 0907 967 801 (Mr Hùng) – 0932 960 845 (Ms Tiên)